Wał Pomorski

00:34 / Autor: Michał S. /


Wał Pomorski inaczej nazywany Pozycją Pomorską (Die Pommernstellung) jest linią fortyfikacji niemieckich wybudowanych w latach trzydziestych na wschodniej granicy Niemiec w rejonie Pojezierza Pomorskiego. Pozycja ta w założeniu twórców miała być tylko tzw. pozycją umocnioną, rozbudowaną pozycją polową osłaniającą rejony koncentracji wojsk i osłaniającą Pomorze Zachodnie w razie uderzenia wojsk polskich. Do 1937 roku zrealizowano budowę fortyfikacji od Gorzowa Wlkp na południu aż do okolic Białego Boru i Polanowa (pd brzeg jeziora Bobięcińskiego). Dalej Wał pomorski miał być tylko tzw. odcinkiem mobilizacyjnym wzmacnianym fortyfikacją polową tylko na wypadek wojny i biegł w stronę Darłówka gdzie miał stykać się z Bałtykiem.


Schron dwusektorowy. Linia Noteci.
Na Wale Pomorskim budowano obiekty o niskiej odporności, C później B1 z rzadka tylko wzmacniane cięższymi schronami (panzerwerkami) typu B z kopułami pancernymi i rozbudowanym zapleczem (grubość ścian 1,5m pancerzy 250-300mm). Szeregowe schrony budowano w odporności C tzn. grubość ścian 0,6m a pancerzy 60 mm lub B1 u których grubość ścian wynosiła 1m a płyt pancernych 7P7 ochraniających podstawowe uzbrojenie tj. ciężki karabin maszynowy MG08, 100mm (ciężar 7,6 t), kopuł pancernych 120 mm. W większości więc obiekty te miały jedno lub co najwyżej kilka pomieszczeń bez rozbudowanego zaplecza socjalnego tak charakterystycznego dla fortyfikacji niemieckiej (np.OWB). Pozycja Pomorska budowana była w kilku etapach od 1932 do 1938/39 roku choć prace prowadzono także w roku 1944 gdy to wzmocniono niektóre odcinki polowymi fortyfikacjami ziemnymi i schronami Rs58c oraz rozbudowano odcinek mobilizacyjny na północy w kierunku Bałtyku. Na całej linii wykorzystywano naturalne przeszkody terenowe (jeziora, cieki wodne czy lasy) do wzmocnienia obrony słusznie uważając że mogą one skutecznie zatrzymać wojska zmechanizowane a sama piechota będzie miała duże trudności z pokonaniem umocnień.

Na południu, a więc na Linii Noteci takimi przeszkodami trudnymi do przebycia były rzeki, Warta i Noteć z ich zabagnionymi i szerokimi dolinami i wysokim północnym brzegiem na którym poza schronami rozlokowano punkty obserwacyjne i umocnienia polowe. Planowano tu budowę wielkich jazów klapowych w Drezdenku i Gorzowie (zbudowano tylko pierwszy) i mniejszych jazów na Piławie dla dodatkowego zalania niżej położonych terenów i uniemożliwienia forsowania rzek. Na całej linii zbudowano wiele kilometrów rowów przeciwpancernych lub wbitych w ziemię pali drewnianych i stalowych, zasieków przeciw piechocie. Ważniejsze drogi zagrodziły stalowe szlabany ( Stare Bielice, Stare Osieczno) lub betonowe bloki z gniazdami do zamocowania szyn stalowych. Tylko część odcinków była rozbudowana w głąb i tak np. Linia Noteci posiadała szkielet drugiej linii w postaci schronów dowódczo bojowych.
Rozlewiska Warty pod Czechowem ( widok ze skarpy doliny Wary i punktu oporu )
Zachowane transzeje na skarpie doliny Warty pod Czechowem.
W czasie wojny Pozycja Pomorska pozostając na głębokim zapleczu nie przedstawiała według niemieckiego dowództwa i Hitlera żadnej wartości bojowej częściowo więc zaczęto ją rozbrajać przewożąc uzbrojenie i wyposażenie na fortyfikacje pierwszoliniowe np. Wał,Atlantycki. Takie podejście musiało się zemścić pod koniec wojny kiedy to nagle okazało się że tak Wał Pomorski jak i MRU stanęły na drodze Armii Czerwonej ku Berlinowi. W 1945 roku fortyfikacje pomorskie były już w znacznym stopniu przestarzałe a niewielka głębokość linii umocnień powodowała trudności w obronie i ułatwiała przełamanie pozycji przez atakujące wojska. Największym problemem obrońców w 1945 roku nie była jednak odporność schronów, która w przypadku B1 nie mówiąc o B była właściwie wystarczająca ale brak właśnie wojska do ich obrony.
Często całe odcinki były nie obsadzone a silne węzły obrony dopiero obsadzane nielicznymi i zapasowymi oddziałami już w trakcie działań na ich przedpolu. I tak np. silny odcinek wału w Starym Osiecznie Armia Czerwona przełamała, fortelem zajmując most na Drawie, w momencie obsadzania pozycji przez oddziały niemieckie. Opisywany to odcinek flanki południowej Wału Pomorskiego czyli Linia Noteci miał być broniony przez jedną z dywizji zapasowych armii niemieckiej, ale w obliczu załamania się obrony na pn. i włamania się potężnego klina 2 i 5 Armii Uderzeniowej Gwardii w pozycje niemieckie w Starym Osiecznie i Krzyżu, został opuszczony prawie bez walki.

Opisywana tu część odcinka Noteckiego (Netzestellung) powstała w 1937 roku. Był to końcowy okres intensywnej rozbudowy Pozycji Pomorskiej, schrony budowane w tym okresie były już mocno standaryzowane, wszystkie posiadały odporność B1 tzn. zabezpieczały przed wielokrotnym trafieniem pociskiem 120mm. Wszystkie też miały izby bojowe chronione wyłącznie płytami pancernymi (brak kopuł). Większość to obiekty jedno i dwusektorowe przeznaczone do prowadzenia ognia czołowego lub bardzo rzadko bocznego.

Czas niestety nie obszedł się dobrze z budowlami Pommernstellung. Część wysadzono jeszcze w czasie trwania wojny, większość już po jej zakończeniu spotkał los podobny. Najczęściej wysadzano całe obiekty lub tylko ich izby bojowe, co też prowadziło do znacznej dewastacji obiektów a pozyskane w ten sposób płyty pancerne oddawano do hut na przetopienie. Gdzieniegdzie pozostały zapomniane i jakimś trafem ocalałe pojedyncze schrony z płytami pancernymi. Niestety i te nieliczne ocalałe nie interesują w ogóle służb ochrony zabytków nie mówiąc już o władzach gmin czy samych mieszkańcach dla których najczęściej są to tylko zawalidrogi na polach i w obejściach. Powoli znikają ostatnie schrony Pommernstellung.

W 1999 roku zasypany został zwałami ziemi (za sprawą Dożynek ponoć) 2 sektorowy schron broniący przeprawy promowej w Czechowie, coraz bardziej pogrąża się w śmietnisku jedyny posiadający płyty pancerne obiekt w tym rejonie, Zw.4a tak że już niedługo wejście do jego wnętrza będzie chyba niemożliwe. A częściowo zniszczony jednosektorowy schron w samym centrum Santoka też przedstawia widok rozpaczliwy. Stoją w niezłym stanie, choć corocznie zalewane przez wody Warty schrony nad jej brzegiem. Stosunkowo bezpieczne wydają się budowane na szczytach wzgórz obiekty drugiej linii choć i one ulegają powolnej dewastacji. Czy doczekają kiedyś lepszych czasów? Może wzorem podobnych obiektów w Polsce i na świecie ratowanych przez pasjonatów i władze kiedyś i one uatrakcyjnią przepiękne przecież okolice Santoka i doliny Warty.

Więcej przeczytasz na fortress.hg.pl/

Wikipedia:

Wał Pomorski (niem. Die Pommernstellung) – poprawniej nazywany Pozycją Pomorską był linią fortyfikacji niemieckich wybudowanych w latach 1932-1937 i rozbudowanej w latach 1938-1939 i 1944-1945 na ówczesnej wschodniej granicy Niemiec w rejonie Pojezierza Zachodniopomorskiego. Całkowita długość pozycji w roku 1937 wyniosła ok. 235 km.

Pozycja ta w założeniu twórców miała być tylko tzw. pozycją umocnioną, rozbudowaną pozycją polową osłaniającą rejony koncentracji wojsk i osłaniającą Pomorze Zachodnie w razie uderzenia wojsk polskich. Do końca 1937 roku zrealizowano budowę fortyfikacji od Czechowa koło Gorzowa Wlkp. na południu aż do okolic Białego Boru i Cybulina (południowy brzeg jeziora Bobięcińskiego Wielkiego). Dalej Wał Pomorski miał być tylko tzw. odcinkiem mobilizacyjnym wzmacnianym fortyfikacją polową tylko na wypadek wojny i biegł w stronę Darłówka gdzie miał stykać się z Bałtykiem. Wał Pomorski zawierał w sobie wiele znaczących fragmentów; rejon Wałcza to najpotężniejszy węzeł schronów na obecnym terenie Polski. Na szczycie Góry Wisielczej (151 m n.p.m.) koło Strzalin powstała jedna z największych grup warownych w fortyfikacji niemieckiej, która posiadała około 800 m potern. Całość przez okres wojny nie była obsadzona i otwarta na działalność wywiadu, także polskiego.

W 1944 podjęto decyzję o przygotowaniu Wału do obrony. Pozycję uzupełniono o pozycje polowe, wybudowano kilkaset lekkich schronów dla ckm typu Ringstand 58c zwanych potocznie Tobrukami. Nieukończone fortyfikacje Wału blokowały marsz Armii Czerwonej i Wojska Polskiego od stycznia do marca 1945.

W Wałczu czynny jest obecnie skansen na pozostałościach tzw. Grupy Warownej "Cegielnia". W okolicach wsi Zdbice miało miejsce przełamanie Wału Pomorskiego, we wsi znajduje się tablica pamiątkowa oraz Izba Pamięci.

Etykiety:

0 komentarze:

Prześlij komentarz